Kiedy na kręgosłup działają siły urazowe ponad wytrzymałość tkanki kostnej, jego elementy kostne, kręgi, ulegają złamaniu. Zazwyczaj są to urazy o wysokiej sile uderzenia, takie jak poważne wypadki drogowe lub wypadki przy pracy, ale w przypadku schorzeń kręgosłupa (np. u osób z osteoporozą lub nowotworami kości) nawet najmniejsze naprężenie lub ucisk może prowadzić do złamania kości.

Złamania kręgosłupa są nie tylko bardzo bolesne, ale także potencjalnie stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ze względu na możliwe uszkodzenie rdzenia kręgowego, które może prowadzić do deficytów neurologicznych.

Anatomia

Kręgosłup pełni funkcję motoryczną, daje ciału podparcie i chroni rdzeń kręgowy. Składa się z 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych, 5 kręgów krzyżowych i 4-5 kręgów guzicznych. Wszystkie kręgi, z różnicami w zależności od regionu, składają się z trzonu kręgowego w kształcie prostopadłościanu w części przedniej i łuku w części tylnej, który wyznacza otwór, przez który przechodzi rdzeń kręgowy i od którego odchodzą bocznie wyrostki poprzeczne i ku tyłowi wyrostek kolczysty, wyczuwalny tuż pod skórą. Złamania w odcinku grzbietowo-lędźwiowym są najczęstsze i w zależności od urazu można je podzielić na:

złamania trzonu kręgu wywołane poważnym urazem

złamania wyrostka poprzecznego wywołane niewielkim urazem

Klasyfikacja 

Pierwsza ogólna klasyfikacja złamań trzonów kręgów pozwala na ich podział na złamania bez uszkodzenia rdzenia kręgowego (bez deficytu neurologicznego) i złamania z uszkodzeniem rdzenia kręgowego (z uszkodzeniem neurologicznym).

Klasyfikacja według AO dzieli złamania według mechanizmu urazowego, który spowodował złamanie, i pozwala określić, czy złamanie jest stabilne czy niestabilne (te ostatnie wymaga interwencji chirurgicznej).

• Typ A: złamania kompresyjne, w których dochodzi do kompresji i złamania trzonu kręgu, z ewentualnym uszkodzeniem krążka międzykręgowego. Są one typowe dla osób cierpiących na choroby osłabiające kości, takie jak osteoporoza, i obejmują przednią część trzonu kręgu, pozostawiając nienaruszoną część tylną, łuk i struktury, które od niego odchodzą. Najpoważniejsze są złamania typu A3 lub złamania z rozerwaniem. Związane z nimi ryzyko wynika z możliwości wtargnięcia niektórych fragmentów złamanej części do kanału kręgowego.
• Typ B: złamania zgięciowe/dystrakcyjne obejmujące głównie tylny obszar kręgów (więzadło tylne, wyrostki kolczyste itp.), z ewentualnym złamaniem trzonu.

Złamania typu B są niestabilne i stwarzają potencjalne ryzyko urazów neurologicznych

• Typ C: złamania spowodowane urazami skrętno-obrotowymi są wyjątkowo niestabilne i mogą obejmować wszystkie anatomiczne struktury kręgów, prowadząc w najcięższych przypadkach do całkowitego zwichnięcia/przesunięcia kręgosłupa.

Przyczyny 

Złamania kręgosłupa związane są po pierwsze z wypadkami drogowymi, takimi jak przewrócenie się pojazdu, gwałtowne zderzenia tylne (pasy bezpieczeństwa mogą spowodować złamanie zgięciowe/dystrakcyjne), upadki z motocykli i rowerów; po drugie z wypadkami przy pracy, w tym niezamierzonymi upadkami z wysokości (np. z rusztowań lub drzew). Rzadziej występują podczas silnych kolizji fizycznych, np. w sportach takich jak rugby czy futbol amerykański, lub podczas gwałtownych walk lub upadków z wysokości, takich jak skok do płytkiej wody lub upadek ze schodów. Wreszcie, jak już wspomniano, niektóre schorzenia, takie jak osteoporoza i guzy kręgów, mogą stać się podłożem złamań patologicznych kręgów, ponieważ prowadzą do utraty odporności kości na naprężenia: w tym przypadku minimalne naprężenia lub małe urazy wystarczą, aby złamać kość. 

Objawy

Pierwszym objawem złamania trzonu kręgu jest ból na poziomie uszkodzonego kręgu i sąsiednich kręgów. Ból może być mniej lub bardziej intensywny w zależności od ciężkości urazu. Przykurcz mięśni pleców sprawia, że każdy rodzaj ruchu sprawia ból i potęguje ból w dużej części pleców.  Na ogół ból nasila się w pozycji stojącej, a zmniejsza się w pozycji leżącej. W przypadku uszkodzenia rdzenia kręgowego mogą wystąpić objawy neurologiczne, takie jak mrowienie, drętwienie, osłabienie mięśni i utrata kontroli zwieraczy. Jeśli dojdzie do całkowitego przerwania rdzenia kręgowego, nastąpi utrata funkcji motorycznych i czuciowych obszarów ciała od poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego w dół (całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego).

Diagnoza

Złamanie trzonu kręgu można zdiagnozować poprzez badanie rentgenowskie danego obszaru kręgosłupa. Jądrowy rezonans magnetyczny pozwala na szczegółowe zbadanie uszkodzeń tkanek miękkich (więzadeł, krążka międzykręgowego itp.) oraz rdzenia kręgowego wraz z korzeniami; umożliwia również rozpoznanie, czy do złamania doszło niedawno. W przypadku poważnych wypadków pacjenci mogą doznać wielu urazów i zazwyczaj stosuje się tomografię komputerową całego ciała.

Leczenie

Należy pamiętać, że leczenie ofiary urazu kręgosłupa może wymagać wielodyscyplinarnego podejścia i często jest częścią bardziej złożonego procesu postępowania z pacjentem, który doznał urazu wielonarządowego. Pierwsza pomoc w przypadku poważnego urazu kręgosłupa wymaga również odpowiednich manewrów, takich jak właściwe ułożenie głowy i kręgosłupa, unieruchomienie kręgosłupa szyjnego i grzbietowego oraz przewiezienie do szpitala. 

Ogólnie rzecz biorąc, złamania z uszkodzeniem rdzenia kręgowego i całkowitym lub niepełnym deficytem neurologicznym powinny być leczone chirurgicznie w trybie pilnym, złamania bez uszkodzenia rdzenia kręgowego wykazujące niestabilność powinny być leczone tak szybko, jak to możliwe, natomiast mniejsze, stabilne złamania mogą być leczone bez interwencji chirurgicznej. Leczenie zależy zatem w znacznym stopniu od rodzaju złamania:

• Leczenie zachowawcze: w przypadku niewielkich i stabilnych złamań (złamania kompresyjne lub złamania obejmujące tylko trzon kręgu) polega na podawaniu leków uśmierzających ból i stosowaniu gorsetów ortopedycznych, które utrzymują kręgosłup w stabilnej i prawidłowej pozycji.

Wysokie gorsety ortopedyczne z lekkimi ramami ze stopu aluminium są stosowane do stabilizacji i odciążania kręgosłupa w przypadku osteoporotycznego lub przerzutowego zapadnięcia kręgów. Urazowe złamania od T10 do L1-L2 obejmujące jedynie trzon kręgu wymagają zastosowania 3-punktowego usztywnienia lub usztywnienia krzyżowego. Gdy złamanie odpowiednio się zagoi, rozpoczyna się proces terapii rehabilitacyjnej (fizjoterapii) mający na celu przywrócenie elastyczności i sprawności funkcjonalnej kręgosłupa.

Leczenie chirurgiczne: w przypadku niestabilnych złamań (złamanie z rozerwaniem, złamanie zgięciowe/dystrakcyjne, złamanie z przemieszczeniem) operacja jest prawie zawsze konieczna i jest wykonywana za pomocą procedur takich jak stabilizacja kręgów, wymiana trzonu kręgowego lub kyfoplastyka. W okresie pooperacyjnym do stabilizacji kręgosłupa stosuje się elastyczne aparaty ortopedyczne z formowalnymi szynami wzmacniającymi dobranymi do uszkodzonego odcinka kręgosłupa. Po zagojeniu się złamania przeprowadzany jest cykl rehabilitacji w celu całkowitego przywrócenia sprawności funkcjonalnej kręgosłupa.